Vrywaringsklousules in kontrakte – fynskrif kan dit uitkanselleer

“… he did not think that he was binding himself ‘to all sorts of fine print that I can’t even read’.” (Geneem uit die getuienis van die kliënt gedurende hierdie verhoor.)

Vir verskaffers van goedere of dienste is die invoeging van ‘n duidelike vrywaringsklousule (‘n klousule wat jou aanspreeklikheid teenoor die kliënt uitsluit of beperk) in jou kontrakte ‘n belangrike deel van jul risikobestuur. Neem net kennis van die beperkings wat ons reg hierop plaas.

Soos ‘n onlangse uitspraak van die Appèlhof illustreer, kan jou eerste struikelblok met jou beroep op ‘n betwiste vrywaringsklousule wees om ‘n hof te oortuig dat die verbruiker werklik op grond van daardie voorwaarde ‘n kontrak aangegaan het –

“In fynskrif” en “nie ooglopend leesbaar nie” – dan is dit nie deel van die kontrak nie

• ‘n Verskepingsredery (die versender) het ingestem om ‘n opgeknapte vliegtuigmotor van Amerika na Suid-Afrika te vervoer.

• Hulle kon dit nie by die kliënt aflewer nie, aangesien die vliegtuigmotor in transito in die VSA vernietig is. Die besending was nie verseker nie. Die versender het aan die kliënt gesê dat hulle ingevolge hul voorwaardes vir verskepingsvragte slegs aanspreeklik was om ‘n maksimum van US$ 500 (destyds ongeveer R6,000) per vrag te betaal.

• Die kliënt het hom nie hierdeur laat afskrik nie. Hy het die versender in die Hooggeregshof vir die vliegtuigmotor se volle vervangingswaarde van R386 140-30 gedagvaar.

• Die versender het op sy beurt staatgemaak op ‘n reeks klousules wat deel was van hul standaardhandelsvoorwaardes, waarin hul aanspreeklikheid beperk is.

• Die Hooggeregshof het die versender beveel om te betaal op grond van die beskerming wat die Wet op Verbruikersbeskerming bied. Hiervolgens moet enige vrywaringsklousule in gewone taal geskryf wees en moet dit op ‘n opvallende manier onder die aandag van die verbruiker gebring word.

• Die versender het ‘n beroep op die Appèlhof gedoen, wat by die afwysing van die appèl bevind het dat dit nie nodig was om die vraag te oorweeg nie, omdat die kliënt in die eerste plek nie ‘n kontrak gehad het nie.

• Die kliënt het die kontrak as ‘n aanvanklike uitruil van e-posse beskou. Daarna is hy gevra om ‘n kredietaansoek te onderteken om ‘n rekening oop te maak. Omdat hy nie gevra het vir krediet nie en ook nie krediet nodig gehad het vir die transaksie nie, beskou hy dit as ‘n formele proses om sy besonderhede vas te lê en sodat ‘n rekeningnommer aan hom toegeken kan word.

• Die versender het nie aan die kliënt verduidelik dat die kredietaansoek bepalings bevat wat die versender se aanspreeklikheid vir verlies of skade uitsluit of beperk nie.  Die standaard handelsvoorwaardes en die relevante klousules waarop die versender steun, verskyn in fyn skrif en in klein letters en dit is nie opvallend leesbaar nie. Dit verskyn op die tweede en derde bladsye van die kredietaansoek en kan slegs met moeite en met konsentrasie gelees word. Die kredietaansoek is gestuur sonder dat die voorwaardes aangeheg is. Die versender het aangedui dat dit voltooi en onderteken moes word sodat ‘ons die proses kan begin’.

• Die hof maak dit duidelik. Die sender moet die skade ten volle betaal, plus rente en die gepaardgaande regskoste.

As ‘n verskaffer wil jy hê dat jul vrywaringsklousule in die hof aanvaar moet word

Ons howe steun toenemend op die beginsels van ubuntu, billikheid, goeie trou en openbare beleid by die interpretasie van kontrakte. Hierby moet die vereistes van die Wet op Verbruikersbeskerming ook nagekom word. Dit vereis dat enige vrywaringsklousule of inperkingsklousule duidelik en ondubbelsinnig in die kontrak opgeneem word, voordat dit gesluit word.

As ‘n verbruiker, moet jy die fynskrif lees!

“Education is when you read the fine print. Experience is what you get if you don’t.” (Pete Seeger)

In sommige gevalle sal jy as verbruiker wel ‘n vrywaringsklousule kan omseil. In die algemeen sal ons regstelsel jou hou by die bepalings en voorwaardes van jou ooreenkomste. Dit maak sin om ag te slaan op die ou regsbeginsel “caveat subscriptor” (“laat die ondertekenaar versigtig wees”). Jy moet maar die fynskrif lees en professionele advies verkry voordat jy enige ooreenkoms onderteken!